Landhaus Nr. 4 (1986), Studio II (1983) en Studio I (1983), Raas van Gaverestraat, Gent
(Foto: Philippe De Gobert)

Thomas Schütte: (…) It (Haus 3 (Haus für zwei Freunde)) is the third House I’ve built after the workhouses. The sculptor’s studio was like a church, the painter’s studio like a triumphal arch. I thought, how do you get light in? It enters only from above. So the studio had to be set up above, on residential towers. The third House was oriented toward right and left. How can people live together? You try not to look at each other all day long, the one looks right, the other left, and you meet in the middle. The House has a colonnade inside, a sort of Roman interior courtyard architecture.

Ulrich Loock: This aesthetic has to do with things that were interesting then, for example the Neorationalism of Aldo Rossi and also of the architecture of the revolution.

TS: Yes, I always liked Aldo Rossi, but his architecture is too playful for me, always a bit too kitchy. Although the cemetery in Modena is brilliant.

(…)

UL: Do you see the Haus für zwei Freunde as a positive model in opposition to the shelters, the bunkers?

TS: Yes, but if it had been built, everyone would have been totally shocked by its coldness. But that comes from improvising with particleboard, you can’t do much with it. I don’t even remember whether there are floors inside. But at least it has window frames. These were speculative models to envisage something. All of them also exist in cardboard, in half-size, so that they can be moved individually. Afterwards, there was a very demanding one, the Landhaus (Country House), the one with the car.

UL: Of all of the first generation students of Richter’s no one remained a painter. The model of Richter was apparently such that no could or would continue painting.

TS: One part painted, the other improvised objects which caused a lot of trouble. Then there was this invasion of German painting, and there was no place left for us.

UL: The architectural models were an alternative?

TS: By that time I had finished studying. My colleagues photographed houses, and that was totally normal.

____
 

In navolging van een generatie kunstenaars die in de jaren ’60 en ’70 de grenzen tussen de verschillende artistieke praktijken neerhaalde, ontwikkelde Thomas Schütte (°1954) tot op heden een heel divers oeuvre, zowel wat betreft aangewende media als wat betreft vormentaal. Een vroeg deel ervan bestaat uit maquettes van denkbeeldige bouwwerken. Deze verschaalde voorstellen, vaak voorafgegaan door of vergezeld van schetsen en plannen, bouwen verder op de artistieke erfenis van conceptuele kunst waarin een scheiding tussen het idee en de daadwerkelijke uitvoering van dat idee centraal stond.

Haus 3 (Haus für zwei Freunde), 1983 (Foto: A. Burger)

Haus 3 (Haus für Zwei Freunde), het uitgangspunt van bovenstaand gesprek, is de derde maquette in een reeks van ontwerpen voor specifieke huizen en volgt op Studio I en Studio II. Schütte’s werk met architecturale modellen neemt aanvang begin de jaren ’80. Op uitnodiging van Kasper König maakte Schütte voor de tentoonstelling ‘Westkunst – zeitgenössische Künst seit 1939’ (‘Rheinhallen’, Keulen, 1981) een voorstel voor de bouw van een soort tribune, bestaande uit een omkapselde trap die zou leiden naar een uitkijkplatform vanwaar bezoekers de andere werken in de tentoonstelling konden overschouwen. Om financiële redenen kon Schütte’s voorstel enkel als maquette worden gepresenteerd onder de titel Schiff **. Schiff werd tentoon gesteld samen met twee andere modellen, Kiste en Bühne, allen uitgevoerd op een imposante schaal 1:5. De presentatie van Schütte’s eerste schaalmodellen was dus eerder een noodgedwongen keuze maar de maquette bleef nadien doorheen zijn hele oeuvre een belangrijk medium.

Schiff (Modell 1:5), 1980 (Foto: A. Hütte)

Schütte’s maquettes worden vaak voorafgegaan – of vergezeld van – schetsen en plannen. Deze schetsen dienen als studie, ter voorbereiding van het gerealiseerde schaalmodel in plaatmateriaal. De schetsen worden uitgevoerd in sneldrogend vernis op papier en zijn gebaseerd op door de kunstenaar genomen foto’s van kleinere kartonnen proefmodellen.

Studioskizzen, 19-1983 (scan uit Thomas Schütte, Kunsthalle Bern, p. 97)

De ‘Studios’ ontwierp Schütte vanuit zijn eigen leefwereld. Studio I en Studio II werden bedacht voor respectievelijk een beeldhouwer en een schilder. Studio I bestaat uit een verticaal gebouw met daarachter een horizontaal deel met halfrond dak. Studio II bestaat uit twee woontorens met daarbovenop een verbindend volume, de eigenlijke studio. Na Studio I en Studio II volgde Haus 3 als woning voor twee vrienden die onder hetzelfde dak leven en in 1986 maakte Schütte Landhaus Nr. 4. Waarbij de eerste drie maquettes werden uitgevoerd in beschilderde spaanplaat, is Landhaus Nr. 4 gerealiseerd in multiplex en werd hier een groot deel van het plaatmateriaal onbeschilderd gelaten. De maquettes worden gepresenteerd op bijhorende tafels, ook vervaardigd uit spaanplaat. Deze materiaalkeuze, wat de werken toch erg typeert, was geen conceptuele beslissing maar kwam vooral voort uit budgettaire overwegingen: “If every cut costs effort and money, you have to think [removed];

Studio II in den Bergen (Detail), 1984 (scan uit Thomas Schütte, Kunsthalle Bern, p. 104)

De architecturale modellen werden regelmatig (gedeeltelijk) gekopieerd en eventueel aangepast, voor een specifiek doel zoals een tentoonstelling of om een idee verder te verduidelijken. Studio II in den Bergen is een werk uit 1984 waarin we de maquette van Studio II herkennen. Ditmaal plaatste Schütte het model van de studio bovenaan een helling die werd samengesteld uit gestapelde kartonnen dozen met daarover een nonchalant gedrapeerd groen doek. Onderaan de helling staat een toegangspoort die door middel van een goudgeel lint visueel verbonden wordt met de studio.
 

UL: (…) How to you understand the fact that although you didn’t make paintings or sculptures, you conceived a studio for a painter and one for a sculptor? In your reflections, you seem to have referred to traditional models of artistic making, while you yourself made something else, which couldn’t possibly be categorized either as painting or as sculpture. Apparently, you have not reflected on your ow praxis, but on a convention of artistic praxis.

TS: I lived in a damned cold store front 5 by 5 meters square, and thought, I want to get out of here. If I could, what would it look like? Of course, I wouldn’t do it, even if I could, but these were positive proposals for the world: how can you improve the world and what kind of visions do you have in front of you, and unfortunately, you have to just paint them on paper and improvise them in wood.
 

(Fragmenten uit Thomas Schütte in gesprek met Ulrich Loock, einde 2003 – midden 2004, Haus 3 (Haus für zwei Freunde), 1983, gepubliceerd in U. Loock, Thomas Schütte, Friedrich Christian Flick Collection & DuMont Literatur und Kunst Verlag, Keulen, 2004, p. 85 – 86.)

** De werken Girlande en Kollektion (8 Muster – 8 Farben) (1980) – geometrisch uigesneden strokken textiel – zouden als decoratief element op de gebogen wand van Schiff aangebracht worden.
____
 

In de reeks “Talking to” belicht Herbert Foundation bepaalde aspecten van de huidige tentoonstelling Distance Extended / 1979 – 1997. Part I aan de hand van interviews met de kunstenaars die deel uitmaken van de presentatie.